آمبولی به بسته شدن یا مسدود شدن جریان خون در رگ های خونی اطلاق می شود. این پدیده می تواند ناشی از لخته های خونی، هوا، چربی یا سایر مواد باشد که در داخل رگ خونی قرار می‌گیرند و مانع از عبور خون می‌شوند. این عارضه می‌تواند در هر قسمتی از بدن ایجاد شود و عوارض جدی مانند نارسایی ارگان های حیاتی، سکته قلبی و مغزی، و در موارد شدید حتی مرگ را به همراه داشته باشد. شناخت علائم و عوامل خطر این عارضه و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش این خطرات از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین جهت قصد داریم شما را با انواع آمبولی، علائم، راه های درمان و پیشگیری قبل و بعد از عمل را برایتان توضیح دهیم تا بدین صورت بتوانید از بروز این عارضه جلوگیری کنید.
فهرست مطالب
- انواع آمبولی
- دسته بندی آمبولی
- اقدامات کلی کاهش آمبولی
- اقدامات لازم برای کاهش آمبولی پس از جراحی
- روش های درمان آمبولی چیست؟
انواع آمبولی
این عارضه نیز دارای انواع مختلفی بوده و می تواند در هر قسمت بدنتان ایجاد شود؛ در صورتی که قصد دارید با انواع آن آشنا شوید فهرست زیر را مطالعه کنید تا پس از شناسایی نوع این عارضه بتوانید نسبت به درمان آن اقدام کنید. انواع آمبولی بر اساس جایگاه آن در بدن شامل موارد زیر می شود:
1. آمبولی ریوی
این عارضه زمانی رخ می دهد که لخته خون یا سایر مواد در رگ های خونی ریه گیر می کنند و جریان خون را مختل می کنند. علائم بارز و شایع آن شامل: تنگی نفس، درد قفسه سینه و خونریزی از ریه است؛ در ادامه به بررسی علائم این بیماری خواهیم پرداخت:
- تنگی نفس: آمبولی ریه باعث انسداد جریان خون در ریه ها می شود، که منجر به احساس تنگی نفس و مشکل در تنفس می گردد.
- درد قفسه سینه: بسته به محل آمبولی، ممکن است فرد احساس درد یا فشار در قفسه سینه داشته باشد.
- سرفه: بعضی بیماران ممکن است دچار سرفه شوند، گاهی حتی سرفه با خلط خونی در بیماران مشاهده شده است.
- تپش قلب: آمبولی ریه می تواند باعث تپش غیرطبیعی قلب شود.
- تبعات ناگهانی: آمبولی ریه اغلب به طور ناگهانی ایجاد می شود و علائم در طول چند دقیقه یا ساعت بروز می کند.
2. آمبولی شکمی
در این حالت، لخته خون یا سایر مواد در رگ های شکم گیر می کند و باعث اختلال در جریان خون به ارگان های شکمی می شوند؛ این عارضه بیشتر در عمل زیبایی شکم از جمله: تامی تاک مشاهده می شود. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتنداز:
- درد ناگهانی و شدید شکمی: آمبولی شکمی می تواند باعث درد شدید و کوبنده در شکم شود زیرا جریان خون به روده ها یا سایر اندام های شکمی را مسدود می کند.
- حالت تهوع و استفراغ: اختلال در خون رسانی می تواند منجر به حالت تهوع، استفراغ و گاهی حتی خونریزی گوارشی شود.
- اسهال: برخی از بیماران به دلیل کاهش جریان خون در روده دچار اسهال می شوند.
- اتساع شکم: مسدود شدن جریان خون می تواند باعث تورم یا اتساع شکم شود.
- کاهش یا عدم وجود صداهای روده: در معاینه فیزیکی، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ممکن است متوجه کاهش یا عدم وجود صداهای روده در ناحیه آسیب دیده شود.
- تب: آمبولی شکمی گاهی اوقات می تواند باعث تب شود زیرا بدن سعی می کند با انسداد مبارزه کند.
- ضربان قلب سریع: درست مانند آمبولی های ریوی، آمبولی شکمی می تواند منجر به تپش قلب شود.
ترکیبی از درد شدید و ناگهانی شکم همراه با سایر علائم گوارشی اغلب یک شاخص کلیدی آمبولی شکمی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
3. آمبولی مغزی
در این نوع، لخته خون یا سایر مواد در رگ های خونی مغز گیر کرده و باعث ایجاد سکته مغزی می شوند. از جمله علائم شایع این عارضه می توان به: اختلال در بینایی، سردرد شدید و اختلال در هوشیاری اشاره کرد. در ادامه به صورت کامل و واضح برایتان توضیح خواهیم داد:
- شروع ناگهانی نقایص عصبی: فلج یا ضعف در یک طرف بدن (همی پارزی)، بی حسی یا گزگز در یک طرف بدن، مشکل در تکلم یا درک گفتار می تواند آغاز این عارضه باشد.
- سردرد شدید: آمبولی مغزی می تواند باعث سردرد ناگهانی، شدید و اغلب ناتوان کننده شود.
- سرگیجه و از دست دادن تعادل: اختلال در جریان خون به بخش‌هایی از مغز می‌تواند منجر به سرگیجه، سبکی سر و اختلال در تعادل و هماهنگی شود.
- گیجی و تغییر وضعیت ذهنی: بسته به محل آمبولی، بیمار ممکن است دچار گیجی، بی نظمی یا کاهش سطح هوشیاری شود.
- تشنج: در برخی موارد، آمبولی مغزی می تواند باعث تشنج شود.
کلید شروع ناگهانی این علائم عصبی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. تشخیص و درمان سریع برای به حداقل رساندن آسیب مغزی و بهبود نتایج برای بیمارانی که آمبولی مغزی را تجربه می کنند بسیار مهم است.
4. آمبولی قلبی
این نوع آمبولی زمانی رخ می دهد که لخته خون یا سایر مواد در رگ های قلب گیر می کنند و باعث ایجاد سکته قلبی می شوند. از جمله علائم شایع آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد یا ناراحتی قفسه سینه: آمبولی قلبی می تواند باعث درد قفسه سینه، سفتی یا فشار شود. (از جمله علائم آن مشابه به علائم حمله قلبی است)
- تنگی نفس: انسداد جریان خون می تواند تنفس طبیعی را دشوار کند.
- ضربان قلب سریع یا نامنظم: آمبولی می تواند ریتم طبیعی قلب را مختل کند و منجر به تپش قلب یا نبض غیرطبیعی شود.
- حالت تهوع و استفراغ: برخی از بیماران علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ را تجربه می کنند.
- گیجی یا تغییر وضعیت ذهنی: بسته به محل و اندازه آمبولی، بیمار ممکن است علائم گیجی یا تغییر در هوشیاری را از خود نشان دهد.
برای تشخیص آمبولی قلبی بررسی سابقه پزشکی بیمار و آزمایش‌های تشخیصی مانند: الکتروکاردیوگرام (ECG)، کاردیوگرام و آزمایش خون کمک به سزایی می کند. تشخیص و درمان سریع آمبولی قلبی بسیار مهم است، زیرا در صورت عدم رسیدگی سریع می تواند منجر به عوارض جدی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا حتی مرگ شود.
5. آمبولی اندام ها
در این عارضه، لخته خون یا سایر مواد در رگ های اندام ها گیر کرده و باعث اختلال در جریان خون به آن اندام های بدن از جمله: ایمپلنت سینه، عمل های دست و پا و غیره می شوند؛ علائم آن درد و سردی اندام بوده و در صورتی که پس از عمل جراحی دچار این عارضه شده اید بهتراست فورا پزشکتان را مطلع سازید تا در صورت نیاز دارویی برایتان تجویز کند و اقدامات لازم را انجام دهد.
دسته بندی آمبولی
نحوه دسته بندی و درمان انواع آمبولی براساس چند معیار اصلی انجام می شود که در ادامه قصد داریم برایتان توضیح بیشتری بدهیم:
- موقعیت آمبولی در بدن: آمبولی های ریوی، مغزی، قلبی، شکمی و اندام ها که قبلا توضیح داده شدند.
- منشأ آمبولی: آمبولی می تواند ناشی از لخته خون، چربی، هوا، میکروارگانیسم ها یا سایر مواد باشد.
- اندازه آمبولی: آمبولی های بزرگ معمولا خطرناک تر هستند و می توانند باعث انسداد کامل جریان خون و آسیب گسترده به بافت ها شوند.
- سرعت گیر کردن آمبولی: آمبولی های سریع الوقوع معمولا علایم شدیدتری دارند و خطر بیشتری به همراه دارند.
- قابلیت حرکت آمبولی: آمبولی های متحرک می توانند از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل شده و آسیب گسترده تری ایجاد کنند.
این دسته بندی ها به پزشکان کمک می کند تا علل، عوارض و راه درمان مناسبی را برایتان تشخیص دهند.
اقدامات کلی کاهش آمبولی
اگر قصد انجام عمل جراحی را دارید بهتراست ابتدا با اقدامات پیشگیرانه این عارضه آشنا شوید و سپس نسبت به انجام عملتان اقدام کنید تا بدین صورت بتوانید دوره نقاهت خوب و کوتاهی را برای خود تداعی کنید. برخی از راه های پیشگیری از این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی معمولاً اجرای این پیشگیری‌ها در اسرع وقت پس از جراحی توصیه می‌شود، این دوره اغلب در زمانی که بیمار هنوز در بیمارستان است شروع می‌شود.
- مدت زمان این اقدامات بسته به عوامل خطر بیمار، نوع جراحی و توصیه های ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند متفاوت باشد. این اقدامات اغلب از چند روز تا چند هفته پس از عمل متغیر است.
- استفاده مداوم از جوراب‌های فشاری، ورزش‌های منظم پا و داروهای ضد انعقاد ممکن است برای مدت طولانی، گاهی برای چند ماه، برای کاهش خطر آمبولی‌های بعد از عمل پا ضروری باشد.
- تیم مراقبت های بهداشتی به دقت پیشرفت بیمار را زیر نظر گرفته و رژیم پیشگیرانه را بر اساس آن تنظیم می کند. ویزیت های پیگیری منظم برای اطمینان از موثر بودن اقدامات و بهبودی مناسب بیمار مهم است.
اقدامات لازم برای کاهش آمبولی پس از جراحی
امروزه برای کاهش خطر این عارضه راه های مختلفی ارائه شده و بدین صورت می توانید با استفاده از این کارها به کاهش این عارضه کمک کنید؛ برخی از اقدامات لازم برای کاهش آمبولی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حرکت منظم اندام ها: تحریک جریان خون با تمرینات و حرکات آرام اندام ها مانند بالا و پایین بردن پاها و چرخاندن مفاصل کمک می کند تا خون بهتر جریان پیدا کند.
- استفاده از وسایل مکانیکی: استفاده از جوراب های مخصوص فشار یا پمپ های پنوماتیک برای افزایش جریان خون در اندام ها می تواند موثر باشد.
- تجویز داروهای ضد انعقاد: مصرف داروهایی مانند هپارین یا وارفارین توسط پزشک برای جلوگیری از تشکیل لخته های خونی ضروری است.
- زودهنگام بلند شدن از بستر: بلند شدن هرچه سریع تر از بستر پس از جراحی با نظر پزشک کمک می کند تا جریان خون بهبود یابد.
- رعایت استراحت کافی: یک دوره استراحت طولانی مدت پس از جراحی برای بهبود سلامت و بازگشت به فعالیت عادی توصیه می شود.
روش های درمان آمبولی چیست؟
این عارضه نیز مانند هزاران بیماری دیگر دارای روش های درمانی موثر دارویی و خانگی است؛ در صورتی که قصد داردی نسبت به رافع این عارضه اقدام کنید به شما پیشنهاد می کنیم متن زیر را با دقت مطالعه کنید:
- داروهای ضد انعقاد: داروهایی مانند هپارین، وارفارین یا داروهای ضد انعقاد خوراکی جدیدتر برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون اضافی و تسهیل انحلال آمبولی موجود استفاده می‌شوند.
- درمان ترومبولیتیک: داروهایی که به طور فعال لخته را تجزیه می کنند، مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA)، ممکن است در برخی موارد برای حل سریع آمبولی تجویز شوند.
- روش‌های اندوواسکولار: تکنیک‌های کم تهاجمی مانند ترومبولیز با کاتتر یا ترومبکتومی مکانیکی ممکن است برای برداشتن یا آسپیراسیون فیزیکی لخته استفاده شود.
- آمبولکتومی جراحی: در موارد شدید، برداشتن آمبولی با جراحی باز ممکن است ضروری باشد، مخصوصاً برای لخته‌های بزرگ که نمی‌توانند به طور موثر با دارو حل شوند.
- مراقبت های حمایتی: اقداماتی مانند اکسیژن درمانی، مدیریت درد، و نظارت دقیق بر علائم حیاتی برای رسیدگی به علائم و عوارض آمبولی مهم هستند.
رویکرد درمانی خاص به عواملی مانند محل و شدت آمبولی، سلامت کلی بیمار و تخصص تیم مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی بستگی دارد. تشخیص سریع و شروع درمان مناسب برای به حداقل رساندن خطر عوارض تهدید کننده زندگی بسیار مهم است. در صورتی که قصد استفاده از دارو یا ماده خاصی را دارید بهتراست پزشکتان را در جریان قرار دهید و از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید. چرا که امروزه پزشکان روش های مختلفی را برای انجام عمل هایشان انجام می دهند و ممکن است دارو یا ماده ای که مصرف می کنید با روش و تکنیک های پزشکتان همخوانی نداشته باشد.
